OUDERLIJKE STRESS en ZELFZORG

Ouderstress, of waarom is het tegenwoordig zo lastig om ouder te zijn?

Ouderstress is een term die pas sinds de jaren zeventig in de psychologie wordt gebruikt. Vroeger lag de focus bij problemen of gedrag van een kind vooral op het kind zelf, zonder naar de ouders te kijken. Tegenwoordig bekijken we situaties rondom het kind juist binnen het grotere geheel van het gezin. Je kunt een gezin zien als een goed geoliede machine – een systeem waarin kind en ouder allebei onmisbare onderdelen zijn, die samen een uniek geheel vormen met eigen kenmerken en levensfases.

Ouderschap brengt de nodige uitdagingen met zich mee. Ondanks de vele opties en hulpmiddelen die ons dagelijks leven makkelijker maken – van luiers en kant-en-klare kindvriendelijke maaltijden tot oppassers en schoonmaakdiensten – blijven de verantwoordelijkheden rondom het opvoeden van kinderen groot. In deze tijd hebben we het geluk dat we toegang hebben tot een overvloed aan hulpmiddelen, zoals advies van experts, makkelijkere vervoersmogelijkheden, de schat aan informatie op internet en het contact via sociale netwerken. Toch blijft de rol van ouder onmiskenbaar veeleisend, zeker voor wie het ouderschap met veel toewijding benadert en het beste voor zijn of haar kind wil.

Ouderstress is een relatief nieuw begrip dat steeds meer aandacht krijgt in psychotherapiepraktijken. Steeds meer ouders zoeken hulp bij specialisten om de uitdagingen van het opvoeden aan te gaan en om te leren omgaan met zowel innerlijke als uiterlijke worstelingen. Dit kan gevoelens omvatten van leeggezogen zijn, uitgeput of zelfs opgebrand, waardoor het lastig wordt om de dagelijkse verantwoordelijkheden van het ouderschap te dragen. Het is mooi om te zien dat steeds meer ouders steun zoeken om de complexiteit van het ouderschap het hoofd te bieden. Toch vindt niet iedere ouder het makkelijk om open te zijn over zijn of haar gevoelens. Ik leef met hen mee, want we zijn allemaal gevormd door onze opvoeding, vaak met de neiging om een perfect plaatje naar buiten toe te laten zien terwijl we onze innerlijke worstelingen verbergen. Toen we opgroeiden, lag de nadruk vaak op hoe ons gezin eruitzag voor de buitenwereld, in plaats van op wat er werkelijk achter gesloten deuren gebeurde.

1. Waarom ervaren ouders stress, en welke factoren spelen daarbij een rol?

   Ouderstress ontstaat uit de kern van OUDER ZIJN:

   1. Ouders voelen de druk van grote veranderingen in zichzelf, het dagelijks leven en hun relaties. Daarbovenop komen de nieuwe verantwoordelijkheden die het ouderschap met zich meebrengt. Zo'n klein mensje is volledig afhankelijk van jou, en hoe jonger het kind, hoe meer spanning je als ouder ervaart. Ouderschap is geen baan van negen tot vijf; het is een 24/7 job. Je kunt niet even uitklokken of vakantie nemen van het ouderschap. Het vraagt altijd je aandacht. Wat zou het fijn zijn om soms even pauze te nemen, weer even aan jezelf toe te komen. Stel je een moment van rust voor, zonder getrek, geschreeuw of driftbuien. Gewoon genieten van een warme (niet lauwe!) kop koffie terwijl je rustig je favoriete serie kijkt. Of een normaal gesprek voeren met je partner zonder onderbrekingen, terwijl je je kindje troost. Zulke momenten zijn op zichzelf al een uitdaging, of je kind nu rustig is of niet.

   Het slaappatroon van je kindje speelt een grote rol. Slaapt je kind lekker door, of wordt de nachtrust verstoord door bijvoorbeeld een neurologische aandoening, waardoor jij zelf ook niet goed uitrust? Chronisch slaapgebrek maakt alles zwaarder: je wordt sneller ongeduldig, hebt een kort lontje en je frustratie kan zich afreageren op je kind. Daarna voel je je schuldig, neem je jezelf voor het anders te doen, maar vaak herhaalt het patroon zich. Veel ouders herkennen dit, want slaaptekort hakt er flink in.

   Daardoor kunnen ouders uitgeput raken door de voortdurende eisen van het ouderschap. De stress wordt nog groter als je een heel jong kindje hebt, waardoor je je afvraagt hoe je een betere ouder kunt zijn—zeker als het je eerste kindje is. Diep vanbinnen willen we allemaal goede ouders zijn, toch?

   Stress kan ook ontstaan wanneer er twee of meer kleintjes dicht op elkaar in leeftijd zijn, wat extra aandacht en zorg van ouders vraagt. Het steekt de kop op als een kind zich niet lekker voelt of uitdagingen tegenkomt op de crèche of op school. Dit zijn behoorlijk ingrijpende situaties die veel van je vragen. En laten we de bijzondere gevallen niet vergeten, zoals kinderen met een beperking, die vanzelfsprekend nog meer zorg en inzet van ouders vragen.

   

2. 1. Een andere bron van stress is de de hoge eisen die we aan onszelf stellen. Zeker als je de neiging hebt om perfectionistisch te zijn en het lastig vindt om tevreden te zijn met wat je doet. Ik herken deze gevoelens. We willen allemaal de perfecte ouder zijn, onze kinderen het beste geven en ze beschermen tegen de moeilijke dingen die we zelf als kind hebben meegemaakt. Maar hoeveel moeite je ook doet, perfect ouderschap bestaat niet. Er zullen altijd situaties zijn die je niet kunt voorzien, controleren of oplossen. In plaats van te streven naar een onhaalbaar ideaal, wil ik je graag één belangrijk begrip meegeven in het ouderschap: goed genoeg moeder en goed genoeg vader. Goed genoeg zijn als ouder is echt voldoende; je hoeft niet perfect te zijn!

   Onthoud: hoe hoger de lat die je voor jezelf legt, hoe meer energie en middelen je gebruikt om daaraan te voldoen. Ouders van nu beseffen hoe belangrijk investeren in hun kinderen—het is een essentieel investering. Geef je tijd, energie, aandacht en gedachten. Een goede ouder zijn is een belangrijk deel van wie je bent.

   1. Ouders merken vaak dat hun eigen herinneringen en ervaringen uit de kindertijd, vooral de ingrijpende of pijnlijke opnieuw naar boven komen wanneer ze zelf ouder worden. Als psychotherapeut krijg ik vaak ouders op bezoek die hulp zoeken bij de emotionele uitdagingen die ontstaan na de geboorte van hun kindje, zoals postnatale depressie—iets wat zowel vrouwen als mannen kan treffen.

   Lang vergeten herinneringen uit de kindertijd kunnen een grote invloed hebben op hoe je als ouder dagelijks met je kindje omgaat. Onbewust komen alle ervaringen met je eigen ouders vanaf je geboorte ineens weer naar boven. Dit zorgt voor dubbele stress: je moet niet alleen omgaan met de nieuwe situatie en emoties die het ouderschap met zich meebrengt, maar ook met oude, vaak onverwerkte en niet-gevoelde gevoelens die tijdens het contact met je kindje naar boven komen.

   Deze intense emoties kunnen zich uiten als grote intolerantie, woede, boosheid, paniek, wanhoop, machteloosheid, hulpeloosheid, somberheid, leegte en het onvermogen om het huilen van je kindje aan te kunnen of blije emoties te uiten—soms zelfs hysterie. Vaak wijzen deze gevoelens erop dat ze niet alleen met de huidige situatie te maken hebben, maar verbonden zijn met ervaringen uit het verleden die aandacht vragen. Het kan lastig zijn om emoties van nu te onderscheiden van die uit het verleden, zeker als je je eigen jeugd nog niet hebt onderzocht of geanalyseerd. Terugkijken op het verleden kan spannend zijn, maar ik raad elke ouder aan om hun eigen jeugd met een specialist te bespreken voor meer inzicht en een gezondere omgang met emoties.

   1. Overvloed aan informatie en keuzemogelijkheden waar we ons nu in bevinden. Misschien heb je verhalen gehoord van ouders, grootouders of familieleden die terugdenken aan vroeger, toen het huishouden, kinderen en zelfs een boerderij runnen minder ingewikkeld leek. Die anekdotes zijn leuk, maar ze laten vaak de uitdagingen van het moderne ouderschap buiten beschouwing, zeker als de vertellers zelf geen ervaring hebben met kleine kinderen.

   Vroeger werd er veel minder uitgebreid gesproken of nagedacht over opvoeden. Ouders waren vooral bezig met de basis: aankleden, voeden en zorgen voor hygiëne. Belangrijke beslissingen zoals de manier van bevallen, borstvoeding, speentjes, draagdoeken, eetgewoonten, vaccinaties, de keuze van de kinderarts, of het kind naar de opvang ging en meer, werden meestal door ouderen genomen of volgden gewoon de gewoontes van de samenleving.

   Tegenwoordig staan ouders voor een heel andere situatie. Ze voelen zich verantwoordelijk en geven beslissingen minder snel uit handen. Het uitzoeken van alle informatie is hun taak geworden, wat vaak leidt tot stress en onzekerheid. De keuzes lijken eindeloos: een natuurlijke bevalling of in het ziekenhuis, uitsluitend borstvoeding of toch bijvoeden met flesvoeding, naar een homeopaat of een reguliere arts, kind zelf laten eten of gepureerd eten geven, naar de crèche of een oppas inhuren, sporten stimuleren of juist creativiteit aanmoedigen?

   Elke keuze die je maakt, betekent automatisch dat je veel andere opties laat schieten. Dat besef zorgt voor extra druk, want ouders weten dat hun beslissingen grote invloed hebben op de toekomst van hun kind. Die verantwoordelijkheid is enorm en kan soms overweldigend aanvoelen.

   Verschillende factoren zorgen ervoor dat ouders tegenwoordig meer stress ervaren bij het opvoeden van hun kinderen. Het is belangrijk om te kijken naar de unieke persoonlijke en sociale omstandigheden binnen elk gezin, want die hebben veel invloed op het welzijn van het hele gezin. In deze blog zijn enkele veelvoorkomende stressfactoren besproken, maar het is goed om te beseffen dat gezinnen met allerlei uitdagingen te maken kunnen krijgen.

   Ouderschap kan veeleisend zijn, maar er is geen ervaring die meer voldoening geeft dan het zorgen voor je eigen of pleegkinderen. Het zien opgroeien en ontwikkelen van een kind, en daar actief aan bijdragen, geeft een gevoel van vervulling dat met niets te vergelijken is. Die diepe tevredenheid motiveert ouders om steeds het beste voor hun kinderen te willen zijn.

   Auteur

   Liva Spurava

   Gestalttherapeut / Oprichter van het Psychologiecentrum AUGT