Zelfzorg en waarom is dat nodig?
Ondanks het cruciale belang van het verzorgen van het innerlijke welzijn van ouders, hebben veel ouders nog steeds moeite om te begrijpen waarom zelfzorg nodig is. Zelfs als het concept begrijpelijk is, blijkt het vaak een uitdaging om het te integreren in het hectische dagelijkse leven. Er is een algemene overtuiging dat andere taken en dagelijkse verantwoordelijkheden prioriteit hebben, waardoor zelfzorg wordt gezien als iets exclusiefs en zelfs onbereikbaars. Een aangetast zenuwstelsel en onvoldoende rust hebben niet alleen invloed op het dagelijks leven, maar ook op de relaties met kinderen en het vermogen om met situaties om te gaan die verder gaan dan alleen het ouderschap.
Helaas zie ik in mijn psychotherapiepraktijk een hardnekkige misvatting bij oudere generaties dat zelfzorg een toegeeflijk of schaamteverwekkend onderwerp is. Voor velen blijft het idee bestaan dat het ouderschap inherent offers met zich meebrengt. Ongeacht dit misverstand is zelfzorg een cruciale verantwoordelijkheid voor elke volwassene. Het kan tijd kosten om ons perspectief te veranderen en deze volwassen taak te erkennen als een essentieel onderdeel van het moderne leven. Uit persoonlijke ervaring begrijp ik dat "oefening baart kunst" - het herhaaldelijk uitdagen van interne weerstand, schuld, schaamte, enz. is nodig om dagelijkse gewoonten in te voeren die positief bijdragen aan iemands welzijn.
Wat is zelfzorg precies en hoe manifesteert het zich? Echte zelfzorg gaat verder dan het aanpakken van alleen onze lichamelijke behoeftenhet omvat ook ons emotioneel welzijn.
Onze fysiologische behoeften zijn fundamenteel voor de menselijke overleving en overstijgen culturele en sociale verschillen. Deze behoeften vormen een universele basis die voor iedereen geldt.
Daarentegen spelen emotionele behoeften een cruciale rol bij het vormgeven van ons emotionele welzijn, relaties en de algehele kwaliteit van leven. In tegenstelling tot fysiologische behoeften, variëren emotionele behoeften van persoon tot persoon en evolueren ze met levensfasen, ervaringen en culturele invloeden. Het herkennen en vervullen van deze emotionele behoeften is essentieel voor het bevorderen van gezonde relaties, zowel met jezelf als met anderen.
Voldoende slaap, voedzame maaltijden, frisse lucht, tijd in de natuur, fysieke activiteiten, momenten met geliefden, leuke hobby's, fysieke aanraking, de kans om jezelf te uiten en een gemeenschapsgevoel - ze dragen allemaal bij aan kracht, comfort, ontspanning en tevredenheid; samen vormen ze zelfzorg. Als deze elementen voortdurend ontbreken, begint iemand zich uitgeput te voelen, waardoor het een uitdaging wordt om optimaal te functioneren. Langdurige leegte vermindert het vermogen om persoonlijke behoeften te herkennen en te vervullen. Dit heeft te maken met de pre-frontale hersenschors en het slecht functioneren ervan wanneer iemand vermoeid is. Het vermogen om beslissingen te nemen en actie te ondernemen wordt aangetast. Dit is een duidelijke illustratie van de fysiologische gevolgen wanneer er onvoldoende tijd of aandacht is voor zelfzorg. In zo'n toestand worden zelfs basisbeslissingen met betrekking tot het dagelijks leven onmogelijk en wordt het herkennen van iemands onmiddellijke behoeften een ontmoedigende taak. Ik herinner me levendige momenten met een heel klein kind in mijn armen, met ernstig slaaptekort en honger, moeite om dingen vast te houden en het gevoel dat mijn geduld afnam. Hoeveel uitstekende opvoedboeken je ook leest op zulke momenten, ze bieden weinig hulp omdat de uitdaging niet ligt in onwetendheid maar in het onvermogen om verworven kennis toe te passen in een chronische staat van uitputting.
Het vervullen van onze fysiologische basisbehoeften vormt de basis voor welzijn en het vermogen om met stress om te gaan. Het is cruciaal voor ouders om te erkennen dat hun eigen welzijn net zo belangrijk is als dat van hun kind. Stel jezelf eens de vraag: "Hoe reageer ik als mijn kind moe is?" Het antwoord op deze vraag kan je ook helpen om goed voor jezelf te zorgen als je moe bent - of je nu geniet van een warme douche, rust neemt, een troostende knuffel deelt, geniet van lekker eten of medelevende en positieve woorden spreekt...
Zowel volwassenen als kinderen hebben fundamentele behoeften. Het is interessant dat het voor velen vaak eenvoudiger is om in de basisbehoeften van een kind te voorzien dan om aan dezelfde behoeften voor zichzelf prioriteit te geven. Hoe komt dat? Helaas kreeg niet iedereen voldoende zorg tijdens de kindertijd en waren positieve ouderlijke voorbeelden niet universeel. De ervaringen en voorbeelden uit de kindertijd worden de norm die mensen meenemen in hun volwassen leven en soms kritiekloos overnemen, waarbij ze ervoor kiezen om onnodig lijden te ondergaan. Hoewel het kan voelen alsof zelfzorg egoïstisch is en een ouder met schuldgevoelens kan worstelen wanneer hij tijd voor zichzelf wenst of plezierige activiteiten onderneemt, is het essentieel om te onthouden dat het verwaarlozen van zelfzorg de echte egoïstische daad is. Door niet voor zichzelf te zorgen, bewust of onbewust, kunnen mensen deze zorg van anderen vragen, wat niet hun verantwoordelijkheid is. Als iemands behoeften voor langere tijd onvervuld blijven, kan dat leiden tot irritatie, ontevredenheid, ongeduld en zelfs ernstigere problemen zoals paniekaanvallen, apathie, burn-out of depressie. Het komt vaak voor dat mensen in zulke situaties de omgeving de schuld geven en ik denk dat bijna elke ouder wel eens met dit scenario te maken krijgt als ze geen prioriteit hebben gegeven aan zelfzorg voor de komst van hun kind.
Het begrijpen van fysiologische behoeften is misschien meer vanzelfsprekend dan het begrijpen van emotionele behoeften. Daarom is het cruciaal om direct de definitie en overwegingen van emotionele behoeften te onderzoeken. Het is essentieel om te benadrukken dat zelfzorg verder gaat dan het uiterlijke - meer dan een warm bad, heerlijke thee, een goed boek of een nieuwe jurk. Het is diepgaander dan wat sociale netwerken of tv-reclames vaak voorstellen. Emotionele zelfzorg omvat het herkennen van de huidige relevante behoeften. Hoe kun je je dagelijks beter beschermen (grenzen stellen)? Welke strategieën kunnen de ouderschapsreis comfortabeler maken? Soms betekent zelfzorg "nee" durven zeggen tegen goedbedoeld maar ongevraagd advies over de opvoeding van kinderen. Het kan ook zo simpel zijn als het nodig hebben van een korte periode alleen - 10 tot 30 minuten - door ondersteuning te vragen van een partner of iemand in de buurt die op de baby kan passen. Begrijpen dat persoonlijke tijd niet egoïstisch is, maar een levensbehoefte voor elke ouder, is een aspect van zelfzorg. Het kan betekenen dat je je gevoelens openlijk moet uiten of professionele hulp moet zoeken als je overweldigd bent. Zelfzorg kan zich uitstrekken tot het vragen om hulp bij dagelijkse klusjes, waardoor de ouder kan rusten of 's middags een dutje kan doen met hun kind. In wezen draait zelfzorg om aandacht besteden aan je emotionele toestand, bestaande behoeften herkennen en erkennen dat het verwaarlozen van fysiologische behoeften het moeilijker kan maken om emotionele behoeften te identificeren. Beginnen met dagelijkse basisroutines is vaak een aanbevolen eerste stap.
Natuurlijk zijn de tijd en mogelijkheden voor zelfzorg met een pasgeborene beperkt, vooral in het eerste jaar. Maar door af en toe aan je eigen behoeften te denken - of dat nu een korte pauze is, jezelf emotioneel voeden, van een gezonde maaltijd genieten of wat slaap krijgen - kunnen nieuwe ouders zowel zichzelf als hun kind ten goede komen. Dit advies is vooral relevant voor nieuwe ouders. Hoewel de wens om uit te blinken in elk aspect van het ouderschap, huishoudelijke taken, het onderhouden van relaties en persoonlijke activiteiten begrijpelijk is, is het cruciaal om te erkennen dat alles tegelijk proberen te regelen niet realistisch of gezond is. Geef prioriteit aan wat op dit moment het belangrijkst voor je is en concentreer je daarop. De rest kan wachten!
Als je kinderen ouder zijn en je meer tijd voor jezelf hebt, overweeg dan om jezelf dezelfde zorg te geven die je gewoonlijk aan je kinderen geeft. Door je een scenario voor te stellen waarin ouders eerst voor zichzelf zorgen en daarna voor elkaar, creëer je de basis voor een harmonieuze gezinsdynamiek. Begin met zelfzorg, gevolgd door wederzijdse zorg en tot slot collectieve zorg voor de kinderen.
Als je op zoek gaat naar manieren om voor jezelf te zorgen, hoef je jezelf niet te overstelpen met grote taken. Begin met de eenvoudigste acties en denk: "Beter dit dan niets."
Beschouw elke daad van zelfzorg als een investering in het welzijn van je kinderen. Het welzijn van een ouder heeft een directe invloed op het geluk van het kind. Laat je gedachten niet volledig overheersen door dagelijkse beslommeringen, maar evalueer regelmatig je dagelijkse leven. Vraag jezelf af: Hoe kunnen we het verbeteren? Welke hulpbronnen missen we als gezin? Werk samen om elke situatie voor iedereen aangenamer te maken.
Lieve ouders, mogen we onszelf steeds meer prioriteit geven en vreugde en voldoening vinden, niet alleen in onze rol als ouders maar ook als individuen.
Auteur
Liva Spurava
Gestalttherapeut / Oprichter van het Psychologisch Centrum AUGT
