Wat is gehechtheid en hoe ontstaat ze?
De komst van een kind markeert een belangrijk en dierbaar moment voor het hele gezin en markeert een belangrijke fase in de groei van het kind. Vooral in het eerste jaar ontwikkelt een kind zich opmerkelijk snel. Deze vooruitgang is fysiek duidelijk als ouders hun baby zien groeien in omvang en gewicht, waardoor nieuwe outfits nodig zijn. Bovendien is de evolutie van de bewegingen van de baby merkbaar, van de beperkte activiteit van een pasgeborene tot de mijlpalen van omrollen en uiteindelijk lopen.
Tegelijkertijd ontvouwt de emotionele groei van een kind zich, in belangrijke mate gevormd door hun vroegste band met een verzorger. Deze eerste band legt de basis voor de toekomstige emotionele ontwikkeling van het kind en benadrukt zijn essentiële rol in het vormgeven van de algehele groei van het kind.
Gehechtheid is een unieke emotionele band tussen een kind en zijn verzorger, geworteld in ervaringen uit de vroege kindertijd die vorm geven aan de zich ontwikkelende persoonlijkheid en toekomstige interpersoonlijke relaties. Vanaf de geboorte heeft elk kind koesterende zorg nodig om te gedijen, vertrouwend op de aanwezigheid van een attente en ontvankelijke volwassene. Deze verzorger zorgt ervoor dat aan de basisbehoeften van het kind op het gebied van warmte, veiligheid en voeding wordt voldaan en biedt liefde en troost door zachte aanraking en nabijheid. Het vermogen van de verzorger om de behoeften van het kind te herkennen en te vervullen, samen met de manier waarop het kind deze behoeften communiceert, spelen een cruciale rol in het tot stand brengen van deze essentiële emotionele verbinding.
Lichamelijke aanraking is cruciaal! Het beïnvloedt de ontwikkeling van banden aanzienlijk. Baby's kunnen nog niet spreken of hun verlangens, zorgen of ongemakken verwoorden en vertrouwen daarom sterk op vocalisaties en huilen als primaire middelen om te communiceren met de mensen om hen heen.
In de eerste jaren zijn zintuiglijke ervaringen cruciaal voor de ontwikkeling van een kind en vormen ze hun hele wereldbeeld. Aanraking en lichamelijk contact zijn essentiële communicatiemiddelen voor kinderen in deze ontwikkelingsfase. Troost bieden door knuffelen, strelen en vasthouden creëert een gevoel van veiligheid. Ondanks de heersende maatschappelijke opvatting dat vaak vasthouden het kind kan verwennen of te afhankelijk kan maken, is het belangrijk om te erkennen dat pasgeborenen niet het aangeboren vermogen hebben om zichzelf te kalmeren - ze hebben gewoon nog niet geleerd hoe! Een zuigeling kan de redenen voor zijn verdriet niet verwoorden. Het negeren van de schreeuw van een kind om aandacht kan onbewust de overtuiging bijbrengen dat hun echte emoties onderdrukt moeten worden. Zonder steun van een volwassene kunnen kinderen zelf met deze emoties worstelen, wat leidt tot een vertekend beeld van de wereld. Dit vermijden wordt een verdedigingsmechanisme, omdat de jonge geest zichzelf probeert te beschermen op de beste manier die hij kent.
We kunnen niet verwachten dat een baby uit zichzelf kalmeert, stopt met huilen of moeiteloos in slaap valt. Net zoals we een kind begeleiden bij het aanleren van basisvaardigheden zoals een lepel gebruiken, zelfstandig eten of schoenen aantrekken, is het net zo belangrijk voor ouders om kalmerende technieken aan te leren. Het goede voorbeeld geven is belangrijk. Volwassenen moeten optreden als een stabiliserende aanwezigheid tijdens stressvolle momenten, door steun en ontvankelijkheid te bieden. Deze basis van veiligheid stelt het kind in staat om met vertrouwen de grote, onbekende wereld te verkennen en te leren kennen.
Kinderen die er zeker van zijn dat een volwassene beschikbaar is en reageert, ervaren doorgaans minder angst. Het uiteindelijke doel van de ontwikkeling van kinderen is om een zelfredzaam, volwassen individu op te voeden dat zich zelfstandig kan redden. Ouders spelen een cruciale rol in het begeleiden van hun kind naar dit niveau van zelfredzaamheid, door het geloof "Ik kan het zelf!" bij te brengen. Volwassenen zijn zowel begeleiders als ondersteuners op deze reis en wijzen de weg vooruit. Vertrouwen is fundamenteel in de relatie tussen een kind en een volwassene en vormt de basis van hun band. Zonder vertrouwen kan elke nieuwe uitdaging ontmoedigend lijken, gevuld met angst en bezorgdheid. Door consistente ondersteuning te bieden, tegemoet te komen aan de behoeften van het kind en er te zijn wanneer dat nodig is, wordt vertrouwen opgebouwd en versterkt.
In de eerste maanden van het leven van een zuigeling wordt de moeder vaak de belangrijkste gehechtheidsfiguur door haar voortdurende fysieke nabijheid, het geven van zorg, borstvoeding en het waarborgen van de veiligheid. Niettemin, is de betrokkenheid van de vader bij het opbouwen van deze band cruciaal. Het is voor vaders van vitaal belang om betrokken te zijn bij hun kind en zorg, troost en knuffels te bieden wanneer dat nodig is. Vaders spelen een belangrijke rol, vooral in het ondersteunen van de nieuwe moeder tijdens de postnatale periode, een periode die cruciaal is voor het vernieuwen van de hulpbronnen. Door aanwezig te zijn, hulp aan te bieden en gevoeligheid te tonen, ondersteunen vaders niet alleen de moeder - bijvoorbeeld door de baby mee uit te nemen zodat ze wat ononderbroken rust heeft - maar versterken ze ook hun eigen band met het kind. Deze gezamenlijke aanpak bevordert een sterk partnerschap tussen de ouders en biedt vaders een prachtige kans om hun relatie met hun baby te verdiepen.
Gehechtheidsstijlen worden gewoonlijk ingedeeld in veilig en onveilig. Veilige gehechtheid ontwikkelt zich als ouders consequent tegemoet komen aan de behoeften van hun kind. Dit houdt in dat de volwassene afgestemd is op het kind - door te reageren op huiltjes, te proberen de oorzaak te begrijpen, vreugde te delen door te glimlachen, zachte aanrakingen te geven, het kind vast te houden en in gesprek te gaan, zelfs met een zuigeling. Veilige gehechtheid wordt gevoed door de actieve deelname en aanwezigheid van een ouder, ook tijdens het spelen. Door te spelen kunnen ouders hun volledige aandacht aan hun kind besteden, wat deze cruciale band verder versterkt.
De onzekere gehechtheidsvorm is het tegenovergestelde, het ontstaat uit een gebrek aan consistente zorg, in tegenstelling tot de responsieve benadering van veilige gehechtheid. In deze gevallen kunnen ouders moeite hebben om contact te maken met hun kind, en hun zorg kan grillig zijn - waardoor het kind onzeker is over wanneer aan zijn behoeften zal worden voldaan. Een ouder kan bijvoorbeeld het gehuil van een kind over het hoofd zien en verwachten dat het kind zichzelf kalmeert, maar wel aandachtig zijn als het kind stil is. Deze inconsistentie kan leiden tot verwarring en onzekerheid bij het kind over de steun en respons van de verzorgers.
Een kind dat wordt blootgesteld aan fysiek, verbaal, emotioneel of seksueel misbruik door een verzorger, of dat getuige is van dergelijk geweld door een gehechtheidsfiguur tegenover anderen, kan een onveilige gehechtheid ontwikkelen. In deze gevallen wordt het trauma de kern van de relatie tussen het kind en de verzorger, wat betekent dat het voor het kind onmogelijk is om de primaire verzorger - de ouder - te vertrouwen.
Auteur
Kristine Salmiņa
Klinisch en gezondheidspsycholoog / specialist van het Psychologisch Centrum AUGT
