Wat is hechting en hoe ontstaat het?
De komst van een kindje is een bijzonder en gekoesterd moment voor het hele gezin en markeert een belangrijke fase in de ontwikkeling van je baby. Vooral in het eerste levensjaar gaat de groei razendsnel. Ouders zien hun baby fysiek veranderen: groter en zwaarder worden, waardoor er steeds weer nieuwe kleertjes nodig zijn. Ook de bewegingen van je kindje ontwikkelen zich zichtbaar, van het beperkte bewegen van een pasgeborene tot het omrollen en uiteindelijk de eerste stapjes.
Tegelijkertijd ontvouwt de emotionele groei van een kind zich, sterk beïnvloed door de allereerste band met een verzorger. Deze eerste connectie vormt de basis voor de latere emotionele ontwikkeling van het kind en benadrukt hoe belangrijk deze band is voor de totale groei van het kind.
Hechting is een unieke emotionele band tussen een kind en zijn verzorger, geworteld in vroege jeugdervaringen die de persoonlijkheid en toekomstige relaties vormen. Vanaf de geboorte heeft elke baby liefdevolle zorg nodig om te groeien, en is daarbij afhankelijk van een aanwezige en betrokken volwassene. Deze verzorger zorgt ervoor dat het kind warmte, veiligheid en voeding krijgt, en biedt liefde en geborgenheid door zachte aanraking en nabijheid. Het vermogen van de verzorger om de behoeften van het kind te herkennen en hierop in te spelen, samen met de manier waarop het kind deze behoeften uit, is van groot belang voor het opbouwen van deze belangrijke emotionele band.
Lichamelijk contact is onmisbaar! Het heeft een grote invloed op de ontwikkeling van hechting. Baby's, die nog niet kunnen praten of hun wensen, zorgen of ongemakken kunnen uiten, zijn sterk afhankelijk van geluidjes en huilen als belangrijkste manier om te communiceren met hun omgeving.
In de eerste levensjaren zijn zintuiglijke ervaringen van groot belang voor de ontwikkeling van een kind en vormen ze hun hele kijk op de wereld. Aanraking en lichamelijk contact zijn in deze fase een onmisbare manier van communiceren. Troost bieden door te knuffelen, strelen en vasthouden geeft een gevoel van veiligheid. Ondanks de opvatting dat veel dragen een kind zou verwennen of afhankelijk zou maken, is het belangrijk te beseffen dat pasgeborenen nog niet in staat zijn zichzelf te kalmeren—ze hebben het simpelweg nog niet geleerd! Een baby kan niet uitleggen waarom hij of zij zich niet prettig voelt. Als je het huilen van een kind negeert, kan dat onbewust het idee geven dat hun echte gevoelens er niet mogen zijn. Zonder steun van volwassenen moeten kinderen zelf met deze emoties omgaan, wat kan leiden tot een vertekend beeld van de wereld. Dit vermijden wordt dan een soort verdedigingsmechanisme, waarmee het jonge brein zichzelf probeert te beschermen op de manier die het kent.
We kunnen niet verwachten dat een baby zichzelf geruststelt, stopt met huilen of zomaar vanzelf in slaap valt. Net zoals we een kind leren om met een lepel te eten, zelfstandig te eten of zelf schoenen aan te trekken, is het net zo belangrijk dat ouders kalmerende technieken aanleren. Het goede voorbeeld geven is hierbij essentieel. Volwassenen moeten een stabiele, geruststellende aanwezigheid zijn in stressvolle momenten, en steun en aandacht bieden. Deze basis van veiligheid geeft het kind het vertrouwen om de grote, onbekende wereld te ontdekken en te leren kennen.
Kinderen die zich verzekerd voelen van de beschikbaarheid en responsiviteit van een volwassene, ervaren doorgaans minder angst. Het uiteindelijke doel van de ontwikkeling van een kind is het opvoeden van een zelfstandig, volwassen persoon die op eigen kracht kan functioneren. Ouders spelen een essentiële rol in het begeleiden van hun kind naar dit niveau van zelfstandigheid, en geven het vertrouwen mee: "Ik kan het zelf!" Volwassenen zijn zowel begeleiders als ondersteuners op deze weg en laten zien hoe het moet. Vertrouwen is de basis van de relatie tussen kind en volwassene en vormt het fundament van hun band. Zonder vertrouwen kan elke nieuwe uitdaging overweldigend lijken, vol angst en onzekerheid. Door consequent steun te bieden, in te spelen op de behoeften van het kind en er te zijn wanneer dat nodig is, wordt vertrouwen opgebouwd en versterkt.
In de eerste maanden van het leven van een baby is de moeder vaak de belangrijkste hechtingsfiguur, omdat zij voortdurend dichtbij is, zorg biedt, borstvoeding geeft en veiligheid waarborgt. Toch is de betrokkenheid van de vader bij het opbouwen van deze band is essentieel. Het is belangrijk dat vaders betrokken zijn bij hun kind, door zorg, troost en knuffels te bieden wanneer dat nodig is. Vaders spelen een grote rol, vooral in het ondersteunen van de nieuwe moeder tijdens de kraamperiode, een tijd die belangrijk is om weer op krachten te komen. Door aanwezig te zijn, hulp te bieden en gevoelig te zijn, ondersteunen vaders niet alleen de moeder—bijvoorbeeld door met de baby te wandelen zodat zij ongestoord kan rusten—maar versterken ze ook hun eigen band met het kind. Deze samenwerking zorgt voor een sterk partnerschap tussen de ouders en biedt vaders een mooie kans om hun relatie met hun baby te verdiepen.
Hechtingsstijlen worden meestal ingedeeld in veilig en onveiligVeilige hechting ontstaat wanneer ouders consequent inspelen op de behoeften van hun kind. Dit betekent dat de volwassene afgestemd is op het kind – reageren op huilen, proberen de oorzaak te begrijpen, samen vreugde delen met een glimlach, zachte aanrakingen geven, het kind vasthouden en praten, zelfs met een baby. Veilige hechting wordt gevoed door de actieve betrokkenheid en aanwezigheid van de ouder, ook tijdens het spelen. Door samen te spelen kunnen ouders hun volledige aandacht aan hun kind geven, wat deze belangrijke band verder versterkt.
De onveilige hechtingsstijl is het tegenovergestelde; deze ontstaat door een gebrek aan consequente zorg, in tegenstelling tot de responsieve aanpak van veilige hechting. In zulke situaties hebben ouders soms moeite om contact te maken met hun kind en is hun zorg onvoorspelbaar—waardoor het kind onzeker wordt over wanneer aan zijn of haar behoeften wordt voldaan. Zo kan een ouder het huilen van een kind negeren, in de verwachting dat het zichzelf kalmeert, maar juist aandacht geven als het kind stil is. Deze inconsistentie kan bij het kind verwarring en onzekerheid veroorzaken over de steun en responsiviteit van de verzorger.
Een kind dat wordt blootgesteld aan lichamelijk, verbaal, emotioneel of seksueel misbruik door een verzorger, of dat getuige is van dergelijk geweld door een hechtingsfiguur tegenover anderen, kan een onveilige hechting ontwikkelen. In deze gevallen wordt het trauma het middelpunt van de relatie tussen het kind en de verzorger, waardoor het voor het kind onmogelijk wordt om de primaire verzorger – de ouder – te vertrouwen.
Auteur
Kristine Salmiņa
Klinisch en gezondheidspsycholoog / specialist van het Psychologiecentrum AUGT
